صنایع مادر چیست؟
صنعت اغلب عبارتی است که با شنیدن آن بسیاری از ما به ساخت و ساز، دستگاه‌های بزرگ قالب‌ریزی و ربات‌های خطوط تولید فکر می‌کنیم. صنایع شکل مدرن و انبوه تولید در گذشته هستند که حالا با فناوری روز، تسهیل شده و قادر است نیاز میلیون‌ها نفر را به نحو احسن برطرف کند. گرچه برای عموم مردم صنعت تعریف مشخص و واضحی دارد، اما در داخل آن دسته‌بندی‌های مشخصی وجود دارد که عیار ه صنعت و نحوه ارتباط برقرار کردن آن با همکارانش را نشان می‌دهد. یکی از این دسته‌بندی‌ها به صنایع مادر و صنایع غیرمادر اشاره دارد. با ما در آریان مارک همراه باشید تا بدانید که صنایع مادر چیست.
فهرست مطالب
صنایع مادر چه صنایعی هستند؟
طبق تعریف لغت‌نامه‌های رسمی بین‌المللی مانند مریام-وبستر، صنایع مادر صنایعی هستند که تولیدات آنها مستقیماً توسط عموم مردم استفاده نمی‌شود و مصرف‌کننده آنها صنایع و کارخانه‌های دیگر هستند. صنایع مادر نقش کلیدی در توسعه کشورها بازی می‌کنند و اهمیت آنها را در حوزه‌های اقتصادی، نظامی و تجاری نمی‌توان دستکم گرفت، به همین دلیل بیشتر اوقات این صنایع دولتی هستند و در اختیار بخش خصوصی قرار نمی‌گیرند.
علت دیگر اینکه این صنایع مالکیت خصوصی ندارند، به سرمایه عظیم مورد نیاز برای ورود به آنها هم مربوط می‌شود. برای مثال، سرمایه راه‌اندازی یک کارخانه مواد غذایی به هیچ وجه قابل مقایسه با سرمایه لازم برای ورود به صنعت فولاد نیست. با توجه به ریسکی هم که در این صنایع وجود دارد و دشواری‌هایی که برای پیدا کردن مشتری با آن مواجه می‌شوند، در نهایت بخش خصوصی چندان تمایلی ندارد در صنایع مادر سرمایه‌گذاری کند.
مصداق بارز صنایع مادر، صنعت نفت است. نفت و در بسیاری از موارد گاز، بیش از همه در اختیار صنایعی مانند پتروشیمی قرار می‌گیرند و مستقیماً در اختیار مردم عادی نیستند. مجموعه‌های پتروشیمی نفت را به محصولاتی مانند پلیمرها، بنزین، سوخت دیزل، نفت سفید و... تبدیل می‌کنند و این محصولات هستند که در سطح جامعه به صورت عمومی خرید و فروش می‌شوند.
برای مثال زمانی که در بازار به دنبال قیمت ورق پی وی سی هستید، مستقیماً با یک صنعت مادر در ارتباط نیستید. پتروشیمی این ارتباط را پیش از این برقرار کرده و پی وی سی را در اختیار شما قرار می‌دهد.
بنابراین اگر یک جواب جامع برای این سوال می‌خواهید که صنایع مادر چیست، باید بگوییم این صنایع اکثر اوقات دولتی هستند و محصولاتی تولید می‌کنند که خریدار آنها صنایع دیگر هستند و نه مردم عادی.
انواع صنایع مادر
صنایع مادر را به نام صنایع پایه یا صنایع کلیدی هم می‌شناسند. الزاماً همه کشورها در تک تک این صنایع فعال نیستند، اما کشورهایی که همگی در سطح بین‌المللی فعال باشند قطعا ابرقدرت می‌شوند، چون کشورهای متعددی به تولیدات این صنایع وابسته هستند. به همین دلیل است که حتی کشورهای توسعه یافته هم تلاش می‌کنند در بازار حوزه‌های مختلف این صنایع حضور داشته باشند.
بعضی از انواع صنایع مادر عبارتند از:
- صنایع معدنی
- صنایع کشاورزی
- صنایع فلزی
- صنایع نفت و گاز
دقت داشته باشید که هر کدام از این صنایع می‌توانند شامل زیرشاخه‌های متعددی باشند. برای مثال کشاورزی می‌تواند شامل دامپروری، کشت و زرع، پرورش ماهی و... باشد که در مقیاس صنعتی، تولیدات همگی آنها به عنوان مواد اولیه صنایع غذایی استفاده می‌شوند. زمانی که یک کشور در یکی از این صنایع دچار ضعف باشد، عجیب هم نیست که ببینیم برای تأمین نیاز داخلی خود به واردات مواد اولیه احتیاج پیدا می‌کند. اینجا معنای دیگر اینکه صنایع مادر چیست خودش را نشان می‌دهد: این صنایع نقش مهمی در استقلال کشورها ایفا می‌کنند.
البته لازم به ذکر است که هر کشوری الزاماً قادر نیست به استقلال کامل برسد. برای مثال کشوری مثل بحرین که از نظر منابع معدنی دچار ضعف است، قرار نیست قادر باشد از پس تأمین نیازش به فرآورده‌های فلزی مانند فولاد، مس و آلومینیوم بربیاید و باید آنها را وارد کند. حتی کشوری مانند چین به خاطر کمبود منابع نفتی، چاره‌ای ندارد جز اینکه برای پتروشیمی‌های خود نفت بخرد.
مهمترین صنایع مادر چیست؟
با این تفاسیر، حالا دیگر واضح شده است که صتایع مادر چیست و شامل کدام زمینه‌های اصلی می‌شود. با این حال همچنان یک سوال باقی می‌ماند: کدام صنایع مادر مهمتر هستند؟ واقعیت این است که پاسخ دادن به این سوال راحت نیست. فقدان مواد اولیه‌ای که هر کدام از آنها برای صنایع ثانویه تولید می‌کنند، می‌تواند اقتصاد یک کشور را به شدت با خودش درگیر کند. برای مثال در نبود فرآورده‌های بدست آمده از صنعت نفت ممکن است سوخت‌رسانی، تأمین برق و سرمایش و گرمایش منازل طی سال دچار مشکل شود. بنابراین انتخاب مهمترین آنها راحت نیست.
با این حال، بسته به اولویت کشورها، بعضی صنایع مادر هستند که اهمیتشان نسبت به رقبا به وضوح بیشتر است و بیشتر هم مورد توجه قرار می‌گیرند، بودجه‌های کلان‌تری خرج توسعه آنها می‌شود و امکانات بیشتری هم در اختیارشان قرا می‌گیرد. در ایران این صنایع مادر عبارتند از:
- صنعت نفت و گاز
- صنعت فولاد، مانند فولاد مبارکه سپاهان
- صنعت آهن، مانند ذوب آهن اصفهان
- صنعت مس، مانند مس کرمان و مس رفسنجان
- صنعت معدن، مانند عمده معادن در سطح کشور
- صنعت کشاورزی
- صنعت دامپروری
- صنعت آلومینیوم
مواد اولیه صنایع مادر چیست؟
هر کدام از صنایع مادر مواد اولیه خاص خودشان را دارند، اما به صورت کلی مواد خام بدست آمده از از مواد طبیعی، مواد استخراج شده از معادن یا محصولات تولید خودشان به عنوان مواد اولیه صنایع مادر استفاده می‌شوند. این موضوع را در جدول زیر بهتر می‌توانیم با چند مثال به شما توضیح بدهیم:
| صنعت مادر | مواد اولیه |
|---|---|
| نفت و گاز | نفت و گاز که از منابع زیرزمینی و میدان‌های نفتی استخراج می‌شود |
| کشاورزی | غلات، نباتات و دام و طیور |
| فولاد | سنگ آهن از معادن و افزودنی‌های طبیعی مانند کربن |
| مس | سنگ مس که از معادن استخراج می‌شود |
همان طور که مشخص است، برای مثال صنعت کشاورزی مواد اولیه مورد نیاز خود را دوباره بازتولید می‌کند، در حالی که صنایع فلزی وابسته به معادن هستند. پس وقتی در این خصوص صحبت می‌کنیم که مواد اولیه صنایع مادر چیست، جواب به هیچ وجه آسان نیست و در هر صنعت فرق می‌کند.
جمع بندی
در این مطلب در آریان مارک در خصوص اینکه صنایع مادر چیست صحبت کردیم و به این موضوع پرداختیم که چه رابطه‌ای میان این صنایع و تجارت، اقتصاد و صنعت در سطح جامعه وجود دارد. تمام آنچه با شما در میان گذاشتیم به نقش آریان مارک به عنوان رابط میان مردم و صنایع مادر هم ارتباط پیدا می‌کند: بسیاری از مواد خام تولید شده در صنایع مادر، مانند پلیمر پی وی سی، توسط مجموعه‌هایی مانند آریان مارک به شکل محصولات مورد نیاز هموطنان در سطح جامعه مانند ورق، رول و... درآمده و در اختیار شما عزیزان قرار می‌گیرد. در صورتی که مایل به تهیه این قبیل محصولات از آریان مارک هستید، کافیست با همکاران ما تماس بگیرید تا مشاوره حرفه‌ای خود را در این زمینه با شما در میان بگذارند.
